Πότε κάποιος αναζητά την βοήθεια ενός ειδικού
Η έννοια της ψυχικής υγείας υπήρχε από πάντα, βέβαια όχι με την έννοια που την καταλαβαίνουμε και αντιμετώπιζουμε στο σήμερα. Σε όλους τους πολιτισμούς, από την κεντρική Ασία, την Εγγύς Ανατολή, την Αμερικανική ήπειρο, την Ανατολική Μεσόγειο και την Αφρική, κοινή ήταν η αντίληψη ότι η ψυχική νόσος, όπως και κάθε άλλη νόσος, ήταν «σταλμένη από τους θεούς», ενώ οι ατυχίες αποδίδονταν σε δαιμονικές επιδράσεις και αντιμετωπίζονταν με μαγικές πρακτικές και τελετουργίες, και γιαυτό η θεραπεία τους είχε ανατεθεί στους ιερείς και στους μάντεις. Στην πορεία βλέπουμε ότι η ψυχική διαταραχή παίρνει μία πιο επιστημονική βάση και οι άνθρωποι αρχίζουν να απομακρύνονται από την ‘θεϊκή παρέμβαση’.
Ως εκ τούτου παρατηρείται στην βυζαντινή περίοδο η σταδιακή οργάνωση ιδρυμάτων αποκλειστικά για την θεραπεία διαταραχών ψυχικής υγείας.
Ωστόσο τα πρώτα βήματα της σύγχρονης ψυχιατρικής γίνονται στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε καταλυτικό παράγοντα ανάπτυξης της αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών με την σταδιακή ενσωμάτωση της έννοιας της ψυχοθεραπείας.
Τι είναι η ψυχοθεραπεία;
Σύμφωνα με τους Kaplan & Sadock (2015), η ψυχοθεραπεία είναι «η θεραπεία των ψυχικών παθήσεων και των διαταραχών της συμπεριφοράς στην οποία ένα εκπαιδευμένο άτομο εδραιώνει επαγγελματικό συμβόλαιο με τον ασθενή μέσω μίας ορισμένης θεραπευτικής επικοινωνίας, τόσο λεκτικής όσο και εξωλεκτικής, προσπάθειας ανακούφισης της συναισθηματικής διαταραχής, αντιστροφής ή αλλαγής των δυσπροσαρμοστικών σχημάτων συμπεριφοράς και ενθάρρυνσης της αύξησης και την ανάπτυξης της προσωπικότητας.».
Γιατί κάποιος να αναζητήσει την βοήθεια ενός ειδικού;
Η ψυχική υγεία όπως και η σωματική υγεία είναι ένας τομέας που οφείλουμε να προσέχουμε και να φροντίζουμε. Όπως κάποιος θα φροντίσει όταν τον πονάει κάποιο σημείο στο σώμα του, να απευθυνθεί σε ένα ειδικό για να βρεθεί η λύση στο πρόβλημα που τον ταλαιπωρεί, έτσι και σε ζητήματα που αφορούν την ψυχική/ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου, ο ειδικός θα μπορέσει να βοηθήσει το άτομο ώστε να μειωθούν τα ανεπιθύμητα/δυσφορικά συναισθήματα/συμπτώματα. Η δυσκολία που αντιμετωπίζει η ψυχική υγεία (σε σχέση με την σωματική υγεία), είναι ότι τις περισσότερες φορές δεν έχει ‘εμφανή’/ ‘χειροπιαστά’ συμπτώματα όπως συναντάμε στα σωματικά ενοχλήματα κάποιας σωματικής ασθένειας. Για αυτό το λόγο συχνά την παραμελούμε και θεωρούμε ότι μπορούμε να τα ξεπεράσουμε χωρίς την όποια εξωτερική παρέμβαση κάποιου ειδικού.
Συνήθως οι άνθρωποι αναζητούν ανακούφιση από συμπτώματα όπως άγχος, θλίψη, έντονος θυμός, δυσφορικές σκέψεις, αντιμετώπιση κρίσεων, διαχείριση κρίσεων πανικού/πένθους/ φοβιών/ κατάθλιψης, βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, συμβουλευτική γονέων, προσωπική ανάπτυξη, απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ψυχική και σωματική υγεία είναι δύο αλληλένδετες έννοιες που συνυπάρχουν. Η ψυχοσωματική ιατρική αποτελεί μία ξεχωριστή κατηγορία στην ψυχιατρική. Πολλές φορές ασθενείς αναζητούν ανακούφιση από ένα σωματικό ενόχλημα αλλά μετά από το πέρας πολλαπλών εξετάσεων οι γιατροί τους παραπέμπουν σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας. Το στρές είναι ένας βασικός παράγοντας πρόκλησης σωματικών βλαβών και χρήζει θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Επίσης, έχει βρεθεί ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην ψυχική υγεία και τα αυτοάνοσα νοσήματα. Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι η λανθασμένη ή υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι στον ίδιο του τον οργανισμό, με αποτέλεσμα την ‘καταστροφή’ κυτάρρων, οργάνων κ.α που εξαρχής ήταν υγιή και λειτουργικά, προκαλώντας έντονη δυσφορία, έκπτωση λειτουργικότητας αλλά και πολλές φορές κοινωνική απόσυρση. Έχει βρεθεί πως το άγχος επηρεάζει έντονα την θετική πρόγνωση των αυτοάνοσων νοσημάτων.
Συμπληρωματικά, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην σπουδαιότητα της θεραπευτικής σχέσης που προσφέρεται μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας κατά την επίσκεψη.
Η θεραπευτική σχέση έχει φανεί ότι αποτελεί το μεγαλύτερο και ισχυρότερο εργαλείο βελτίωσης της συναισθηματικής/ψυχολογικής/ψυχικής υγείας του θεραπευομένου. Μέσω της θεραπευτικής σχέσης ο θεραπευόμενος καταφέρνει να έχει ένα δικό του χώρο και χρόνο να υπάρξει, καταφέρνει να αναβιώσει την ‘γονεϊκή σχέση’ με ένα πιο λειτουργικό-υγιή τρόπο και καταφέρνει να εμπιστευτεί τον εαυτό του και τις ικανότητές του. Μέσω της θεραπευτικής σχέσης ο θεραπευόμενος μαθαίνει ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος-μία λύση-μία επιλογή- μία οπτική. Συνειδητοποιεί ότι τα γεγονότα έχουν την σημασία που επιλέγουμε εμείς να τους δώσουμε και εάν καταφέρουμε να ‘απομακρυνθούμε’ λίγο, τότε η κατάσταση μπορεί να πάρει διαφορετικό νόημα. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ σε μία φράση του Irvin Yalom (Το δώρο της Ψυχοθεραπείας) για το πως ο ίδιος βιώνει την θεραπευτική σχέση: «Παρόλο που υπάρχουν πολλοί όροι για την περιγραφή της θεραπευτική σχέσης, κανένας από αυτούς δεν αποδίδει ακριβώς την αίσθησή μου για την θεραπευτική σχέση. Αντίθετα, προτιμώ να σκέφτομαι τους ασθενείς μου κι εμένα ως συνταξιδιώτες, έναν όρο που καταργεί τις διακρίσεις ανάμεσα σ’ «εκείνους» (τους πάσχοντες) και σ’ «εμάς»(τους θεραπευτές)». Με λίγα λόγια η θεραπευτική διαδικασία είναι το ταξίδι που ο θεραπευόμενος κάνει παρέα με τον θεραπευτή, ο οποίος δεν του υποδεικνύει ποτέ τι δρόμο να πάρει αλλά είναι δίπλα του να τον ακούσει και να τον βοηθήσει να αναστοχαστεί ως προς την απόφασή του, και τέλος να τον υποστηρίξει σε αυτή.
Τέλος είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η συμβουλευτική/ψυχοθεραπευτική διαδικασία δεν προτείνεται μόνο σε άτομα που ‘πάσχουν’/πονούν/ έχουν συμπτώματα που τους ταλαιπωρούν, αλλά προτείνεται και για άτομα που έχουν την επιθυμία για περαιτέρω εξερεύνηση του εαυτού τους, για ενδυνάμωση διαφόρων δεξιοτήτων, ενίσχυση της αυτογνωσίας κ.α.
